PSİKOLOJİ

TANIMI VE BİLİM OLARAK PSİKOLOJİNİN DOĞUŞU

PSİKO + LOJİ = PSİKOLOJİ
(psyche) (logos)
Psikolojiye dair ilk izler başta Aristo olmak üzere eski Yunan filozoflarının yaşamın doğası'na dair bıraktıkları yazılara dayanıyor.
Aristo'nun psyche yani psiko kavramıyla hayatın özüne gönderme yapmasından sonra terim Yunanca'ya zihinanlamında kazandırılıyor. Psikoloji kavramı ise, işte bu psiko terimiyle, Yunanca'da bilim anlamına gelen lojiteriminin birleşimiyle ortaya çıkıyor. Yani ZİHİN BİLİMİ!

PSİKOLOJİ: Canlı davranışlarını inceleyen ve bu davranışların altında yatan sebepleri ortaya koyan bilimdir. Zihinsel etkinlikler ve davranışların bilimsel çalışmasıdır. Uygulamalı bilimlerdendir. Uygulayan ya da araştıranlar “psikolog” ismiyle anılır. Toplumsal, davranışsal ve bilişsel araştırmacılık da ilgi alanlarıdır. İnsanın bireysel ve toplumsal açıdan zihinsel unsurlarını incelerken fizyolojik ve biyolojik süreçleri de irdeler. Fransızca psychologie “ruhbilim” sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Yeni Latince “psychologia”dan gelir. Türkçede “ruhbilim” ya da “ruhiyat” olarak karşılık verilmiştir.

GÜNÜMÜZDE PSİKOLOJİ

Bugünse, psikoloji davranış ve zihinsel işleyişlerin bilimi olarak tanımlanıyor. Öyleyse, bu tanımdan da anlaşılabileceği üzere psikoloji tanımında üç anahtarımız var:

1.) bilim 

2.) davranış

3.) zihinsel işleyişler

DAVRANIŞ NEDİR?

Davranış, bir kişinin dışarıdaki diğer insanlarca da doğrudan doğruya gözlemlenebilecek tüm eylemlerini tanımlıyor.
Örneğin;
*Yürümesi
*Konuşması
*Yüz ifadeleri

ZİHİNSEL İŞLEYİŞLER NEDİR?

Zihinsel işleyişlerse, diğerlerince doğrudan doğruya gözlemlenemeyecek kişiye özel düşünce, duygu, hırs ve güdüleri kapsıyor.
Zihinsel işleyişler kişiye özel ve diğerlerince gözlemlenemez olduklarından, psikologların izledikleri bir yol da kişinin topluluk içindeki davranışlarını gözlemleyerek, onun zihinsel işleyişleri hakkında yorumlarda bulunmak oluyor.

FELSEFEDE- TARİHTE PSİKOLOJİ NEDİR

Sokrates (M.Ö. 470–399) ruhu ve bilinci sorgulamaya teşvik etmişti.  “Kendini bil” önermesiyle insanın kişiliğine yolculuğa çıkmıştır. Nesnel durumların yanında göreliliğede işaret etmiştir. Demokritos (M.Ö. 460–370) ruhun da tıpkı başka maddeler gibi atomlardan oluştuğunu söylemiştir. Her duyumun dokunma duyusuna bağlandığını söyleyerek materyalist düşünüş sergilemiştir. Platon (M.Ö. 427– 347) maddi düşünmez. Ruh bilimini ayrı bir bilgi dalı olarak kabul eder. İnsan ruhunun Tanrı tarafından yaratılmış, evrenin ruhunun niteliklerine sahip özellikleri olduğunu söyler. Ruhun öncesiz evrende ideaları görmüş olmasından dolayı, deneme evrenine girdikten sonra bu ideaların eksik kopyalarıyla temasa geçtikçe, önceden gördüğü ideaları hatırladığını söyler. Ona göre bilgi: hatırlamadır. 

Aristoteles (M.Ö. 384–322) birçok bilimin öncüsüdür. Biyoloji çalışmaları vasıtasıyla psikolojiyle ilgilenir. Ona göre: “Beden ruh içindir” Ruhu bir hayat gücü olarak kabul eder. O, bilgilere duyum ve algıyla sahip olunduğunu söyler. Aristo’ya göre hayat, kendi kendine bir harekettir. Bu hareketin ilkesi de ruhtur. Descartes (1596–1650), ruhu, yerel ilişkileri olmayan; ancak zaman içinde var olan bellek gücüne sahip, insanda kişilik ve benlik olarak kendini gösteren ve ilgileri, gayeleri bulunan kendine özgü bir varlık olarak açıklamıştır. Ona göre beden ve ruh birbirine indirgenemez.

1628 yılında İngiliz Harvey, dolaşım olayını açıklayan deneylere başlamıştır. 1750 yılında Reamur ise sindirim üzerinde çalışmalar yapmaya başlamıştır. 1780’de Spalanzani benzer bir çalışma yürütmüştür. Kant (1724–1804), Leibniz(1646–1716), John Locke (1632–1704), David Hume (1711–1776) ve James Mill (1773– 1836) psikolojiye yol gösteren öncü soruşturmalar yapmışlardır. 19. yüzyıla dek psikoloji felsefenin bir alanı olarak görülmüştür. Ayrı bir bilim olarak psikolojinin doğuşu: pozitivizm, empirisizm ve materyalizm akımlarıyla yoğrulan bir döneme denk gelir.1879 yılında Almanya’nın Leipzig şehrinde Wilhelm Wundt dünyanın ilk psikoloji labaratuarını kurar. Friedrich Nietzsche(1844-1900) psikolog filozof olarak anılır. İnsan davranışlarına odaklanarak Freud gibi filozof psikologlara yol göstermiştir.

1888 yılında Amerika’da, James Mckeen Cattell (1860–1944) dünyada ilk kez psikoloji profesörü ünvanı alır. 1892’de ilk bilimsel psikoloji organizasyonu olan “Amerikan Psikoloji Derneği (American Psychological Association-APA)” kurulur. William Mc Dougall (1871–1938) ise 1908’de psikolojiyi alan literatüründe ilk kez “davranış bilimi” olarak tanımlar. İlk tanımlandığı zamanlardan beri çeşitli ekoller ile çalışılmıştır. Bunlar farklı psikoloji anlayışlarına sahip kişilerce oluşturulan ortak bakış açılarıdır.

PSİKOLOJİNİN BİR BİLİM DALI OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI

Psikolojinin, ayrı bir bilim dalı olarak ortaya çıkışı, Wilhelm Wundt'un Almanya'da, 1879 yılında ilk psikoloji laboratuarını kurmasıyla gerçekleşiyor.Ancak tabii ki psikoloji biliminin ilk yıllarında ona yaşam veren ve oldukça büyük katkılarda bulunan pek çok psikoloğu da es geçmemek gerek!Psikoloji biliminin en önemli sorusunun ne olduğunu soracak olursanız, her birinin vereceği yanıt farklı olacaktır.

BİLİNÇLİ DENEYİMİN DOĞASI

1.) Yapısalcılık (W.Wundt & E. Titchener)
Hayatımızda deneyimlediğimiz herşey, onu meydana getiren küçük, temel öğelerden oluşur.
Örneğin; bir elma dışarıdan bakıldığında yalnızca bir elma gibi görünüyor olabilir!
Peki ağzınıza alıp onu tatmanızı istesem?
* tatlı
* belki biraz mayhoş
* sulu
İşte zihnimizin yapısını anlayabilmemiz için de böylesi bir analize ihtiyacımız var, yapısalcıların adını koydukları bu yöntem: iç gözlem!

2.) Geştalt psikolojisi (M. Wertheimer)
Farkındalığın doğası, yapısalcı bakış açısıyla yorumlanmamalıdır. Çünkü insan bilinci bir bütündür ve parçalara ayrılamaz.
Bütün, onu oluşturan parçalardan farklıdır!Örneğin yandaki çizgilerin organizasyonuna baktığımızda, çizgilerin değişmediğini ancak farklı anlamlar ifade ettiklerini görüyoruz. (Birbirine bakan iki yüz ya da vazo)

BİLİNÇLİ DENEYİMİN İŞLEVLERİ

Birçok erken dönem psikolog bilinçli deneyimin doğasını tartışıyorken, bir grup psikologsa bilinçli deneyimlerimizin işlevlerinin neler olabileceğine dair çalışmalar yapıyorlardı.
İşlevselcilik (W.James)

19.yy.da ortaya çıkan bu ekol, bilinç durumumuzun yararlı işlevlerine vurgu yapıyor.
Yararlı işlevlerden bahsediyorsak, akla ilk gelen tabii ki evrim! İşlevselciliğin odaklandığı konularsa:
* bilinç farkındalığı
* istemli eylemler (özgür irade)
* alışkanlıklar
* duygular

William James'in Akıntı Metaforu  "su molekülleri" İşlevselcilik ekolünün kurucusu William James insan zihnini bir akıntıya benzetiyor: "Eğer ki yapısalcılar gibi akıntının içindeki su zerreciklerine odaklanırsanız, bütünün güzelliğini tamamıyla kaybedersiniz! Yalnızca su moleküllerini inceleyerek balıklara barınak sağlayan dinamikleri nasıl anlayabilirsiniz, söyler misiniz?" İşte zihni anlamak da, zihnin yapısını anlamaktan daha farklı anlamlara geliyor. Önemli olan zihnin işlevleri.

Günümüz Bilişsel Psikolojisi Günümüzde psikologlar zihnin işlevlerinden değil de, zihinsel işleyişlerden bahsediyorlar. Biliş, içine algı, inanç, düşünce, hatırlama, bilme, karar verme ve bunun gibi pek çok kavramı alan tüm zihinsel işleyişleri kapsıyor. Günümüz bilişsel psikolojisini ise içine Geştalt psikolojisi ve yapısalcılığın da bir miktar katıldığı modern bir işlevselcilik olarak tanımlayabiliriz.

PSİKOMETRİK Psikometrik Çalışma Nedir? 1890 yılında Paris Eğitim Bakanlığı'nın larşılaştığı bir sorun, A.Binet ve arkadaşlarını, tarihteki ilk zeka testinin temellerini atmaya itti. Bakanlık, zeka seviyesi farklı çocuklara farklı bir eğitim programı sunmayı amaçlıyordu.

PSİKOLOJİNİN GÜNÜMÜZDEKİ DALLARI

DENEYSEL PSİKOLOJİ

Davranışın temel ilkelerini ve fizyolojik temellerini inceler

KLİNİK PSİKOLOJİ

Tıbbi ortamda ve hasta doktor ilişkisi içerisinde: ciddi rahatsızlıkları inceleyen daldır.

SOSYAL PSİKOLOJİ

Bireyin sosyal yapı içerisindeki etkileşimini, etkilenmesini ve grup dinamiğini inceler.

DANIŞMANLIK PSİKOLOJİSİ

Hafif ve normale yakın sorunları danışan- danışman ilişkisi içinde inceler.

ENDÜSTRİYEL PSİKOLOJİ

İşçi- İşiveren ilişkisi, iş verimi ve üretimin artırılması gibi konuları inceler.

PSİKOMETRİK PSİKOLOJİ

Psikolojide kullanılan Ölçme araçlarını inceler.

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

Büyüme ve gelişme sonucu davranış ve bilişsel sistemde meydana gelen değişiklikleri inceler.

BİLİŞSEL PSİKOLOJİ

Bilginin işlenmesi, belleğimizde depolanması, depodan geri çağırılması ve problem çözme durumlarına uygulanması gibi bilgi işleme sürecini inceler.