Yapay Zeka

Nedir?

Makinelerin karmaşık problemlere insanlar gibi çözümler üretmesini sağlama ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Bu genellikle insan zekâsının karakteristiğini alıp, bilgisayarsa algoritma olarak uygulanarak gerçekleştirilir. Talep edilen veya arzulanan ihtiyaçlara göre, hangi etkiye karşı hangi akli tavır sergilenecekse, az veya fazla esnek ya da etkili yaklaşımlar sergilenebilir.

Yapay zeka, genellikle bilgisayar bilimleri ile ilişkilendirilse de matematik, biyoloji, psikoloji, felsefe ve diğer farklı bilimler ile de yakından ilgilidir. Tüm bu alanlardaki bilgilerin kombine edilmesi eninde sonunda yapay zeka konusundaki gelişmelere bağlı olacaktır.

Gelişim Süreci

Yapay zeka konusundaki ilk çalışma McCulloch ve Pitts tarafından yapılmıştır. Bu araştırmacıların önerdiği, yapay sinir hücrelerini kullanan hesaplama modeli, önermeler mantığı, fizyoloji ve Turing’in hesaplama kuramına dayanıyordu. Her hangi bir hesaplanabilir fonksiyonun sinir hücrelerinden oluşan ağlarla hesaplanabileceğini ve mantıksal “ve” ve “veya” işlemlerinin gerçekleştirilebileceğini gösterdiler. Bu ağ yapılarının uygun şekilde tanımlanmaları halinde öğrenme becerisi kazanabileceğini de ileri sürdüler. Hebb, sinir hücreleri arasındaki bağlantıların şiddetlerini değiştirmek için basit bir kural önerince, öğrenebilen yapay sinir ağlarını gerçekleştirmek de olası hale gelmiştir. 

Kullanım Alanları

Uzay: uçuş simülasyonları, otomatik pilot uygulamaları, komponentlerin hata denetimleri vs.

Otomotiv: otomatik yol izleme, rehber, garanti aktivite analizi, yol koşullarına göre sürüş analizi vs.

Bankacılık: kredi uygulamaları geliştirilmesi, müşteri analizi ve kredi müracaat değerlendirilmesi, bütçe yatırım tahminleri vs.

Savunma: silah yönlendirme, hedef seçme, radar, sensör sonar sistemleri, sinyal işleme, görüntü işleme vs.

Elektronik: kod sırası öngörüsü, çip bozulma analizi, non-lineer modelleme vs.

Eğlence: animasyonlar, özel efektler, pazarlama öngörüsü vs.

Finans: kıymet biçme, pazar performans analizi, bütçe kestirimi, hedef belirleme vs.

Sigortacılık: ürün optimizasyonu, uygulama politikası geliştirme vs.

Üretim: üretim işlem kontrolü, ürün dizaynı, makine yıpranmalarının tespiti, dayanıklılık analizi, kalite kontrolü, iş çizelgeleri hazırlanması vs.

Sağlık: göğüs kanseri erken teşhis ve tedavisi, EEG, ECG, MR, kalite artırımı, ilaç etkileri analizi, kan analizi sınıflandırma, kalp krizi erken teşhis ve tedavisi vs.

Petro kimya: arama, verim analizi vs.

Robotik: yörünge kontrol, forklift robotları, görsel sistemler, uzaktan kumandalı sistemler, optimum rota belirleme vs.

Dil: sözcük tanıma, yazı ve konuşma çevrimi, dil tercüme vs.

Telekomünikasyon: görüntü ve data karşılaştırma, filtreleme, eko ve gürültü sönümlendirilmesi, ses ve görüntü işleme, trafik yoğunluğunun kontrolü ve anahtarlama vs.

Güvenlik: parmak izi tanıma, kredi kartı hileleri saptama, retina tarama, yüz eşleştirme vs.

Örnekleri

1- İlk örnek havaalanlarında kullanılan SmartAirport (Zeki Havaalanı) programı. Önceden bir düzine insanın yaptığı uçuş kapılarının belirlenmesi, bagajların ayrıştırılıp doğru yerlere yönlendirilmesi, hangi işcinin hangi uçağın yakıtını dolduracağının ayarlanması ve benzeri işleri yapan programın adı SmartAirport. Havaalanları özellikle problemli yerlerdir, çünkü uçaklar geç kalkar, geç gelir, işçilerden birisi hastalanır, bagaj kaybolur, vs, ve bu dinamik problemlerin hepsi domino görevi yapar. Böyle birbirine bağlı bir çok problemi artık bir yapay zeka programı olan SmartAirport çözmekte. Bu programın kullanıldığı yerlerde üretkenligi %30 civarında artırdığı gözlemlenmiştir.

2- FlipDog isimli bir program otomatik olarak web sitelerini gezmekte ve iş ilanlarını bulmakta, bunları okuyarak düzenli hale getirmekte (iş veren, maaş, başvuru prosedürleri). İlk kullanımında yarım milyondan fazla iş ilanı bulmuştu.

3- Falcon programı kredi kartlarındaki dolandırıcılığı, yani bir kredi kartının veya bilgilerinin ne zaman hırsızlar tarafından ele geçirilip kullanıldığını tespit eden bir program. Bu program sayesinde kredi kartı yanlış ellere geçtiği zaman kullanımı anında durdurulup hırsızların harcama yapmaları engellenmiş oluyor. Programın çalışma şekli ise şöyle: yapay sinir ağları ilk önce kredi kartının asıl sahibinin kullanış alışkanlıklarını öğreniyor ve bu davranışın dışında bir alışveriş gerçekleştiğinde durumu şüpheli olarak not ediyor. Bu programı şu anda Amerika’daki 10 tane büyük kredi kartı şirketinden 9’u kullanmakta ve sahtekarlığı bulmakta başarılarının %30’dan %70’e çıktığını söylemekteler.

4- Önceden sadece filmini izlediğimiz Kara Şimsek artık gerçek olmak üzere. Amerika’daki iki milyon dolarlık “sürücüsüz araba” problemini Stanford Üniversitesi Yapay Zeka Araştırma Grubu çözdü. Sürücüsüz olan araba tam 132 millik (yani 212 km) yolu ve bir çok engelli kulvarı başarı ile tamamladı. Bir sonraki aşama ise bu teknolojinin günlük arabalara “sürücüye yardımcı” şeklinde aktarılarak kazaların önüne geçilmesi.